نفقه تا چه زمانی به زن تعلق میگیرد

نفقه به زن تا زمانی تعلق می گیرد که رابطه زوجیت به صورت دائم برقرار باشد و زن تمکین عام و خاص از همسر خود داشته باشد. این حق با مواردی چون طلاق بائن، فسخ نکاح، یا فوت شوهر (با استثنای بارداری) ساقط می شود. در طلاق رجعی، زن در مدت عده همچنان مستحق دریافت نفقه است.

موضوع نفقه، یکی از مهم ترین و حساس ترین مسائل حقوقی در روابط زناشویی است که در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده جمهوری اسلامی ایران به تفصیل به آن پرداخته شده است. این حق مالی که به موجب عقد نکاح دائم برای زن ایجاد می شود، تضمینی برای تأمین نیازهای اساسی او در طول زندگی مشترک و حتی پس از آن در شرایط خاص است. درک صحیح ابعاد مختلف نفقه، از جمله تعریف، مصادیق، زمان آغاز و پایان، شرایط تعلق، و موارد سقوط آن، برای هر دو طرفین عقد نکاح ضروری است تا حقوق و تکالیف خود را به درستی بشناسند و از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری شود.

نفقه چیست

نفقه در اصطلاح حقوقی، به تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن اشاره دارد که تأمین آن ها بر عهده مرد است. ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، مصادیق نفقه را شامل خوراک، پوشاک، مسکن، اثاث منزل، هزینه های درمانی و بهداشتی، و در صورت لزوم، خادم می داند. این نیازها باید متناسب با شأن و منزلت زن در جامعه باشد. به عبارت دیگر، میزان نفقه نه بر اساس توان مالی مرد، بلکه بر اساس جایگاه اجتماعی، وضعیت خانوادگی و نیازهای عرفی زن تعیین می شود.

تکلیف پرداخت نفقه در عقد دائم، با جاری شدن صیغه عقد نکاح آغاز می شود و حتی برگزاری یا عدم برگزاری مراسم عروسی تأثیری در آن ندارد. این تکلیف یک حکم قانونی است و قابل اسقاط یا توافق بر خلاف آن نیست. اما در عقد موقت (صیغه)، زن حق نفقه ندارد مگر اینکه در زمان عقد، شرط پرداخت نفقه به صورت صریح قید شده باشد. این تمایز قانونی، اهمیت نوع عقد را در بحث نفقه نمایان می سازد و مبنای اصلی بسیاری از دعاوی خانواده است.

مصادیق نفقه

مصادیق نفقه، همان طور که در ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ذکر شده، جنبه حصری ندارند و صرفاً به عنوان مثال آورده شده اند. به این معنا که هر آنچه طبق عرف و رسوم جاری جامعه برای زندگی یک زن با شأن و منزلت او ضروری باشد، جزء نفقه محسوب می شود. این شامل تأمین مسکن مناسب، لباس های کافی و متناسب با فصل و عرف، غذای کافی و مناسب، وسایل و اثاثیه منزل در حد شأن زن، و هزینه های مربوط به درمان و بهداشت است. حتی در مواردی که عرف یا نیاز خاص (مانند بیماری) ایجاب کند، هزینه های مربوط به خادم نیز جزء نفقه در نظر گرفته می شود.

تشخیص تناسب و تعادل این مصادیق با وضعیت زن، در صورت بروز اختلاف، بر عهده دادگاه خانواده است. برای مثال، اگر انتخاب مسکن و محل زندگی برای زوجه اهمیت بالایی داشته باشد، خانواده وی می توانند هنگام تنظیم عقد ازدواج، حق تعیین مسکن را به صورت شرط ضمن عقد به زن واگذار کنند. در این صورت، زن می تواند در صورت عدم رضایت از محل زندگی، مرد را به تهیه مسکن متناسب با نیاز خود ملزم کند. در غیر این صورت، حق تعیین مسکن با مرد و طبق صلاحدید او خواهد بود.

انواع نفقه

نفقه را می توان از جنبه های مختلفی دسته بندی کرد. یکی از مهم ترین تقسیم بندی ها، بر اساس نوع رابطه و زمان پرداخت است. نفقه زوجه که در عقد دائم بر عهده شوهر است، شامل تمامی مایحتاج و احتیاجات متعارف زندگی متناسب با وضعیت زن می شود. این نوع نفقه، از لحظه جاری شدن عقد نکاح دائم آغاز شده و تا زمانی که رابطه زوجیت برقرار و زن تمکین کننده باشد، ادامه می یابد. قانون مدنی ایران، ریاست خانواده را به مرد سپرده و در کنار آن، مسئولیت مالی و اقتصادی خانواده، به ویژه تأمین مایحتاج زن را بر عهده او قرار داده است.

علاوه بر نفقه زوجه در طول زندگی مشترک، انواع دیگری از نفقه نیز وجود دارد که در شرایط خاصی به زن تعلق می گیرد. این موارد شامل نفقه در مدت عده طلاق رجعی، نفقه زن در عده وفات شوهر (در صورت بارداری)، نفقه زمان گذشته (معوقه) و نفقه آینده زوجه است. همچنین، نفقه اقارب که شامل خویشاوندان نسبی در خط عمودی (مانند پدر و فرزندان) می شود، با نفقه زوجه تفاوت های اساسی دارد. نفقه اقارب مشروط به استطاعت مالی انفاق کننده و عدم توانایی مستحق نفقه در تأمین مایحتاج خود است، در حالی که نفقه زوجه صرف نظر از توانایی مالی زن، بر مرد واجب است.

نفقه از چه زمانی به زن تعلق میگیرد

نفقه زن در عقد دائم، بر اساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح بر عهده شوهر قرار می گیرد. این بدان معناست که حتی اگر مراسم عروسی برگزار نشده باشد و زوجین هنوز در یک منزل مشترک زندگی نکنند، به محض امضای سند ازدواج و ثبت رسمی عقد دائم، تکلیف مرد به پرداخت نفقه آغاز می شود. این موضوع، یکی از تفاوت های اساسی عقد دائم با عقد موقت است؛ زیرا در عقد موقت، زن حق نفقه ندارد مگر اینکه در زمان عقد موقت یا به موجب توافق بعدی، پرداخت نفقه شرط شده باشد.

البته، برای تعلق کامل نفقه، شرایط دیگری نیز باید رعایت شود که مهم ترین آن، تمکین کامل زن از مرد است. حتی در مواردی که مهریه به زن تسلیم نشده باشد، زن می تواند با استفاده از حق حبس، از ایفای وظایف زناشویی خودداری کند اما همچنان مستحق نفقه خواهد بود. این حق حبس، استثنایی بر قاعده تمکین است و نشان می دهد که قانون گذار، حقوق مالی زن را در اولویت قرار داده است. بنابراین، آغاز حق نفقه با عقد دائم است و استمرار آن منوط به تمکین زن، مگر در موارد استثنایی مانند حق حبس.

شرایط تعلق نفقه به زن

تعلق نفقه به زن در عقد دائم، مستلزم وجود دو شرط اساسی است که بدون آن ها، این حق ساقط خواهد شد. اولین و مهم ترین شرط، وقوع عقد نکاح به صورت دائم است. همان طور که پیشتر ذکر شد، در عقد موقت، نفقه به زن تعلق نمی گیرد مگر اینکه شرط شده باشد. این شرط در ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی به صراحت بیان شده و مبنای اصلی تکالیف مالی زوجین نسبت به یکدیگر است. عقد دائم، بستر قانونی و شرعی را برای ایجاد حق نفقه فراهم می آورد و بدون آن، هیچ گونه الزامی برای مرد در این خصوص وجود ندارد.

شرط دوم و حیاتی برای تعلق نفقه، تمکین کامل زن از مرد است. تمکین به معنای ایفای وظایف زناشویی، اعم از تمکین عام و خاص، توسط زن است. ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی تصریح می کند که هرگاه زن بدون مانع شرعی از ادای وظایف زوجیت خودداری کند، مستحق نفقه نخواهد بود. این مانع شرعی می تواند شامل مواردی مانند بیماری، عادت ماهیانه، یا سفر حج باشد. در این شرایط، حتی با عدم تمکین، زن همچنان مستحق نفقه است. اثبات عدم تمکین یا نشوز زن بر عهده مرد است و تا زمانی که این موضوع در دادگاه اثبات نشود، مرد نمی تواند از پرداخت نفقه خودداری کند.

تمکین و ارتباط آن با نفقه

تمکین، یکی از اساسی ترین مفاهیم در حقوق خانواده ایران است و ارتباط مستقیمی با حق نفقه زن دارد. تمکین در لغت به معنای اطاعت و فرمانبرداری است و در عرف حقوقی، به دو دسته تمکین عام و تمکین خاص تقسیم می شود. تمکین عام به معنای اطاعت زن از مرد در امور کلی زندگی مشترک است؛ مانند سکونت در منزلی که شوهر انتخاب کرده، عدم خروج از منزل بدون اجازه مرد، حسن معاشرت و خوش رفتاری با شوهر، و رعایت نظافت و آراستگی خود برای شوهر در حد عرف. این موارد، ستون های اصلی زندگی مشترک را تشکیل می دهند و عدم رعایت آن ها می تواند به نشوز زن منجر شود.

تمکین خاص، ناظر بر روابط زناشویی بین زوجین است و به معنای فراهم آوردن زمینه برطرف کردن نیازهای متعارف و ممکن جنسی مرد توسط زن است. البته، این امر مطلق نیست و زن موظف به انجام آن بر طبق زمان، مکان، و عرف است. مواردی مانند بیماری های مقاربتی مرد، یا بیماری های جسمی و روحی زن، می تواند مانع از تمکین خاص شود و در این صورت، زن همچنان مستحق نفقه خواهد بود. در عمل، اثبات تمکین خاص در محاکم قضایی دشوار است، چرا که مسئله ای شخصی بین زوجین محسوب می شود. عدم تمکین زن بدون دلیل موجه، که در قانون نشوز نامیده می شود، مستقیماً به سقوط نفقه او منجر خواهد شد.

ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی به صراحت بیان می کند: «هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع نماید، مستحق نفقه نخواهد بود.» این ماده، سنگ بنای ارتباط میان تمکین و حق دریافت نفقه را بنا می نهد.

موارد ساقط شدن نفقه

نفقه، به عنوان یک حق مالی مهم برای زن، در شرایط خاصی می تواند ساقط شود و مرد دیگر تکلیفی به پرداخت آن نخواهد داشت. آگاهی از این موارد برای هر دو طرفین عقد نکاح، به منظور جلوگیری از سوءتفاهمات و دعاوی حقوقی، ضروری است. مهم ترین موردی که موجب سقوط نفقه می شود، عدم تمکین زن یا نشوز است. هنگامی که زن بدون دلیل موجه شرعی یا قانونی از انجام وظایف زوجیت خودداری کند، ناشزه محسوب شده و حق نفقه او قطع می شود. اثبات نشوز بر عهده مرد است و تا زمانی که در دادگاه به اثبات نرسد، مرد نمی تواند از پرداخت نفقه خودداری کند.

علاوه بر نشوز، موارد دیگری نیز وجود دارد که به انحلال رابطه زوجیت منجر شده و در نتیجه، حق نفقه زن را ساقط می کند. این موارد شامل انواع طلاق (به جز طلاق رجعی در مدت عده)، فسخ نکاح، و فوت شوهر است. در هر یک از این حالات، با پایان یافتن یا تغییر ماهیت رابطه زوجیت، تکلیف مرد به پرداخت نفقه نیز تغییر کرده یا به طور کامل از بین می رود. البته، در برخی از این موارد، استثنائاتی نیز وجود دارد که به تفصیل در ادامه به آن ها پرداخته خواهد شد و حقوق زن را در شرایط خاص تضمین می کند.

نفقه به چه کسانی تعلق نمی گیرد

نفقه تنها به زن در عقد دائم و اقارب نسبی در خط عمودی (پدر، مادر، فرزندان، نوادگان و اجداد) تعلق می گیرد. بنابراین، به جز این دو گروه، سایر افراد از جمله خواهر، برادر، عمو، دایی، عمه، خاله، و خویشاوندان سببی (مانند عروس و پدر شوهر، داماد و مادرزن) حق مطالبه نفقه از یکدیگر را ندارند. همچنین، در عقد موقت، زن مستحق نفقه نیست، مگر اینکه در زمان عقد شرط شده باشد. این موضوع، تفاوت اساسی میان عقد دائم و موقت را در زمینه حقوق مالی زن نشان می دهد.

یکی از مهم ترین مواردی که موجب عدم تعلق نفقه به زن دائمی می شود، نشوز یا عدم تمکین اوست. اگر زن بدون دلیل موجه شرعی یا قانونی از انجام وظایف زناشویی خودداری کند، ناشزه محسوب شده و حق نفقه او ساقط می شود. اثبات این موضوع بر عهده مرد است و تا زمانی که در دادگاه اثبات نشود، مرد نمی تواند از پرداخت نفقه امتناع کند. همچنین، در دوران نامزدی که هنوز عقد دائم جاری نشده است، هیچ گونه تکلیف مالی از بابت نفقه بین طرفین وجود ندارد و زن مستحق دریافت آن نخواهد بود.

نفقه زن بعد از طلاق

تعلق نفقه به زن پس از طلاق، به نوع طلاق بستگی دارد. این یکی از پیچیده ترین و پربحث ترین جنبه های حقوقی نفقه است. طلاق در قانون ایران به دو دسته اصلی رجعی و بائن تقسیم می شود که هر کدام احکام خاص خود را در مورد نفقه دارند. درک این تفاوت ها برای زنانی که در آستانه طلاق هستند یا طلاق گرفته اند، حیاتی است تا از حقوق مالی خود آگاه باشند. این موضوع، ارتباط تنگاتنگی با مفهوم «عده» دارد که مدت زمانی است که زن پس از طلاق یا فوت همسر، نمی تواند با مرد دیگری ازدواج کند.

در طلاق رجعی، زن در مدت عده، در حکم همسر مرد محسوب می شود و مرد حق رجوع به او را دارد. به همین دلیل، نفقه در این دوران بر عهده شوهر است، مگر اینکه طلاق در حالت نشوز زن واقع شده باشد. اما در طلاق بائن، که مرد حق رجوع به زن را در مدت عده ندارد، زن مستحق نفقه نیست، مگر اینکه باردار باشد. در این صورت، تا زمان وضع حمل، نفقه زن بر عهده مرد خواهد بود. این استثنا، نشان دهنده حمایت قانون از زن و فرزند در حال تولد است، حتی پس از انحلال کامل رابطه زناشویی.

نفقه در طلاق رجعی

در طلاق رجعی، که مرد حق رجوع به همسر مطلقه خود را در مدت عده دارد، زن در طول این دوران همچنان در حکم همسر مرد به شمار می رود. بنابراین، بر اساس ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی، نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است. این بدان معناست که مرد موظف است تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از جمله خوراک، پوشاک، مسکن و هزینه های درمانی را در طول مدت عده تأمین کند. این حکم، به دلیل امکان رجوع مرد و بازگشت رابطه زوجیت به حالت قبل است.

البته، یک استثنا مهم در این زمینه وجود دارد: اگر طلاق رجعی در حالت نشوز زن واقع شده باشد، یعنی اگر زن به دلیل نافرمانی، ترک منزل بدون علت موجه، یا عدم تمکین از مرد، طلاق گرفته باشد، در مدت عده نیز حق نفقه نخواهد داشت. اثبات نشوز در این حالت بر عهده مرد است. نفقه ایام عده در طلاق رجعی، یکی از حقوق مهم زن است که تضمین می کند او در یک دوره انتقالی پس از جدایی، از حمایت مالی همسر سابق خود برخوردار باشد و با مشکلات معیشتی مواجه نشود.

نفقه طلاق بائن

در مقابل طلاق رجعی، طلاق بائن قرار دارد که در آن مرد در زمان عده حق رجوع به زن را ندارد و رابطه زوجیت به طور کامل منحل می شود. به همین دلیل، بر اساس ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی، زن در طلاق بائن حق نفقه ندارد. این حکم، اصل برائت مرد از پرداخت نفقه را پس از انحلال کامل رابطه زناشویی تأکید می کند. موارد طلاق بائن شامل طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود، طلاق یائسه، طلاق خلع و مبارات (مادام که زن به عوض رجوع نکرده باشد)، و سومین طلاق بعد از سه وصلت متوالی است.

تنها استثنای مهم در طلاق بائن، باردار بودن زن است. اگر زن در زمان طلاق بائن باردار باشد، تا زمان وضع حمل، مستحق دریافت نفقه از شوهر خواهد بود. این استثنا، حمایتی از جنین و مادر است و نشان می دهد که حتی پس از قطع کامل رابطه زوجیت، مسئولیت مالی مرد نسبت به فرزند در راه، پابرجا می ماند. بنابراین، در طلاق بائن، مدت زمان پرداخت نفقه بسیار محدود و تنها در صورت بارداری زن تا زمان تولد فرزند است.

نفقه در فسخ نکاح

فسخ نکاح، یکی دیگر از موارد انحلال عقد ازدواج است که به واسطه وجود عیوب خاص در یکی از زوجین یا هر دو، صورت می گیرد. بر خلاف طلاق که نیازمند صیغه خاص و تشریفات است، فسخ نکاح با اراده یکی از زوجین یا حکم دادگاه و بدون نیاز به صیغه خاص انجام می شود. با فسخ نکاح، رابطه زوجیت و تمامی حقوق و تکالیف ناشی از آن، از جمله حق نفقه، به طور کامل از بین می رود. بنابراین، زن در صورت فسخ نکاح، حق نفقه نخواهد داشت، مگر در یک مورد استثنائی.

همانند طلاق بائن، تنها استثنای تعلق نفقه در فسخ نکاح، باردار بودن زن است. اگر زن در زمان فسخ نکاح باردار باشد، تا زمان وضع حمل، مستحق دریافت نفقه از مرد خواهد بود. این حکم، حمایت قانون از جنین و مادر را در نظر گرفته و مسئولیت مالی پدر را تا تولد فرزند، حتی پس از انحلال رابطه زناشویی، حفظ می کند. در غیر این صورت، با فسخ نکاح، شرایط قطع نفقه به طور کامل فراهم شده و زن هیچ حق مالی از بابت نفقه نخواهد داشت.

نفقه زن بعد از فوت شوهر

در خصوص نفقه زن پس از فوت شوهر، ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی ایران صراحتاً بیان می دارد که «در عده وفات زن حق نفقه ندارد». این ماده، اصل کلی را در این زمینه تعیین می کند و بر این اساس، زنی که همسرش فوت کرده، در طول مدت عده وفات (چهار ماه و ده روز)، مستحق نفقه از اموال شوهر متوفی نیست. این حکم، با فلسفه نفقه که عمدتاً برای تأمین نیازهای زن در طول زندگی مشترک و در پیوند با رابطه زوجیت است، همخوانی دارد، چرا که با فوت مرد، رابطه زوجیت به طور کامل منحل می شود.

با این حال، برخی فقها و حقوقدانان با توجه به عدالت قضایی و ملاک حکم مندرج در ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی (در مورد نفقه زن حامله در طلاق بائن و فسخ نکاح)، معتقدند که حکم ماده ۱۱۱۰ مربوط به زن غیرباردار است. بنابراین، اگر زن در زمان فوت شوهر باردار باشد، تا زمان وضع حمل، مستحق نفقه از ارث و میراث شوهر متوفی خواهد بود. این استثنا، حمایت قانون از جنین را در اولویت قرار می دهد و تضمین می کند که نیازهای اساسی مادر و فرزند تا زمان تولد، از دارایی های شوهر تأمین شود.

نفقه زوجه در دوران عقد

موضوع نفقه زوجه در دوران عقد، از جمله مسائلی است که ابهامات و اختلاف نظرهایی را در پی دارد. دوران عقد، به فاصله ای اطلاق می شود که پس از جاری شدن صیغه عقد دائم و قبل از شروع زندگی مشترک در یک منزل واحد، اتفاق می افتد. از آنجایی که در این دوران، معمولاً زوجین به طور کامل مستقل با یکدیگر زندگی نمی کنند و روابط زناشویی نیز به طور کامل برقرار نیست، این سوال مطرح می شود که آیا نفقه به زن تعلق می گیرد؟

برخی معتقدند که نفقه تنها پس از شروع زندگی مشترک و تمکین کامل زن تعلق می گیرد. اما ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی تصریح می کند: «همین که نکاح به طور صحت واقع شد، روابط زوجیت بین طرفین ایجاد و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می شود.» این ماده نشان می دهد که به محض جاری شدن عقد دائم، حق نفقه برای زن ایجاد و مرد مکلف به پرداخت آن می شود. بنابراین، حتی در دوران عقد نیز، اگر زن تمکین عام و خاص را (در حد عرف و شرایط آن دوران) انجام دهد، مستحق نفقه خواهد بود، مگر اینکه مانعی برای تمکین وجود داشته باشد یا زن از تمکین خودداری کند.

بر اساس ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی، با وقوع عقد نکاح دائم، حقوق و تکالیف زوجین از جمله حق نفقه زن برقرار می شود، حتی اگر هنوز زندگی مشترک آغاز نشده باشد.

نحوه محاسبه میزان نفقه زن

نحوه محاسبه میزان نفقه زن، برخلاف تصور عمومی، دارای یک فرمول ثابت یا جدول مشخص نیست. میزان نفقه بر اساس نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن تعیین می شود و به عوامل متعددی بستگی دارد. این عوامل شامل شأن اجتماعی، تحصیلات، وضعیت خانوادگی و سبک زندگی زن است. به عبارت دیگر، میزان نفقه برای یک زن با تحصیلات عالی و زندگی در یک طبقه اجتماعی بالا، با میزان نفقه برای زنی با شرایط متفاوت، کاملاً فرق خواهد داشت. این موضوع، نشان دهنده انعطاف پذیری قانون در تعیین نفقه بر اساس شرایط خاص هر فرد است.

در صورتی که زن و مرد بر سر میزان نفقه به توافق نرسند، دادگاه خانواده وارد عمل می شود. در این حالت، قاضی پرونده را به کارشناس رسمی دادگستری (کارشناس نفقه) ارجاع می دهد. کارشناس با بررسی دقیق تمامی جوانب و شرایط زندگی زن، از جمله محل سکونت، نیازهای بهداشتی و درمانی، پوشاک، خوراک و سایر مایحتاج، میزان نفقه را محاسبه و به دادگاه اعلام می کند. توانایی مالی مرد نیز در تعیین میزان نفقه مؤثر است، اما اولویت با شأن و نیازهای زن است. دادگاه خانواده با توجه به نظر کارشناس و سایر شواهد، حکم نهایی را صادر می کند و مدت زمان پرداخت نفقه تا زمانی که شرایط قانونی برقرار باشد ادامه خواهد داشت.

ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه

عدم پرداخت نفقه توسط مرد، دارای ضمانت اجراهای حقوقی و کیفری است که به زن این امکان را می دهد تا حق خود را مطالبه کند. این ضمانت اجراها، نشان دهنده اهمیت نفقه در نظام حقوقی ایران و حمایت از حقوق مالی زن است. از جنبه مدنی، زن می تواند با تقدیم دادخواست مطالبه نفقه به دادگاه، مرد را ملزم به پرداخت آن کند. دادگاه پس از تعیین میزان نفقه توسط کارشناس، حکم به پرداخت آن را صادر می نماید.

در صورت عدم امکان الزام مرد به پرداخت نفقه (مثلاً در صورت غایب بودن یا استنکاف)، دادگاه می تواند از اموال متعلق به مرد، نفقه زن را تأمین کند. حتی در شرایطی که اموالی در دسترس نباشد، زن می تواند با اجازه دادگاه از خویشان زوجین قرض گرفته و بعداً از مرد مطالبه کند. اگر هیچ یک از این راه ها میسر نباشد، زن می تواند به استناد ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی، درخواست طلاق کند و حتی اگر علت عدم پرداخت نفقه عسر و تنگدستی مرد باشد، دادگاه مرد را مجبور به طلاق می نماید. از جنبه کیفری، ترک انفاق جرم محسوب شده و بر اساس ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده، مرد به حبس تعزیری درجه شش محکوم خواهد شد، مشروط بر اینکه مرد استطاعت مالی داشته باشد و زن تمکین کند. پیگیری کیفری منوط به شکایت زن است و با گذشت او، تعقیب متوقف می شود.

پرداخت نفقه و توان مالی مرد

در تعیین میزان نفقه، توان مالی مرد به عنوان پرداخت کننده، یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار است. اگرچه اصل بر این است که نفقه باید متناسب با شأن و نیازهای زن باشد، اما در عمل، وضعیت مالی مرد نیز در تعیین میزان نهایی آن لحاظ می شود. به عبارت دیگر، نفقه نباید به گونه ای تعیین شود که مرد توان پرداخت آن را نداشته باشد و دچار عسر و حرج شود. با این حال، شأن زن بر توان مالی مرد مقدم است؛ یعنی اگر مرد توان مالی بالایی داشته باشد، باید نفقه را متناسب با شأن زن، حتی اگر بالا باشد، پرداخت کند.

در مواردی که مرد مدعی عدم توانایی مالی برای پرداخت نفقه باشد، این موضوع باید در دادگاه و با ارائه مدارک و مستندات لازم اثبات شود. قانون حمایت خانواده و قانون مدنی، مرد را مکلف به تأمین نفقه می دانند و صرف ادعای عدم توانایی مالی، بدون اثبات، مانع از تکلیف پرداخت نفقه نخواهد شد. در صورت اثبات اعسار (تنگدستی) مرد، دادگاه ممکن است برای پرداخت نفقه، تقسیط یا راه حل های دیگری را در نظر بگیرد، اما اصل تکلیف به پرداخت نفقه همچنان پابرجا خواهد بود. این موضوع، تعادل بین حقوق زن و توانایی های مرد را در نظر می گیرد.

نفقه زن خانه دار

نفقه زن خانه دار، دقیقاً همانند نفقه زن شاغل، بر عهده شوهر است و هیچ تفاوتی در اصل تعلق آن وجود ندارد. بر خلاف تصور برخی افراد که گمان می کنند اگر زن درآمدی نداشته باشد یا خانه دار باشد، نفقه او متفاوت محاسبه می شود، قانون گذار هیچ تفاوتی بین این دو حالت قائل نشده است. تکلیف مرد به پرداخت نفقه، ناشی از رابطه زوجیت دائم و تمکین زن است و به اشتغال یا عدم اشتغال زن ارتباطی ندارد. حتی اگر زن شاغل باشد و درآمد بالایی داشته باشد، باز هم مرد موظف به پرداخت نفقه اوست و زن تکلیفی به صرف درآمد خود در زندگی مشترک ندارد.

برای تعیین میزان نفقه زن خانه دار در صورت عدم توافق، زن باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه نفقه ارائه دهد. مدارک لازم از جمله کپی سند ازدواج و شناسنامه باید ضمیمه دادخواست شود. دادگاه با بررسی استحقاق زن برای دریافت نفقه (یعنی تمکین او از شوهر)، پرونده را به کارشناس نفقه ارجاع می دهد. کارشناس با در نظر گرفتن تمامی عوامل و شرایط زندگی زن، میزان نفقه را تعیین و به قاضی اعلام می کند. تنها در صورت اثبات عدم تمکین یا نشوز زن توسط شوهر، دادخواست نفقه زن خانه دار رد خواهد شد. در غیر این صورت، مرد ملزم به پرداخت نفقه خواهد بود.

سوالات متداول

آیا بعد از طلاق، نفقه به زن تعلق میگیرد؟

تعلق نفقه پس از طلاق به نوع طلاق بستگی دارد. در طلاق رجعی، زن در مدت عده مستحق نفقه است، مگر اینکه نشوز کرده باشد. اما در طلاق بائن، نفقه به زن تعلق نمی گیرد، مگر اینکه باردار باشد که در این صورت تا زمان وضع حمل نفقه دریافت می کند.

آیا نفقه به زنی که قهر کرده تعلق میگیرد؟

خیر، اگر زن بدون دلیل موجه شرعی یا قانونی منزل مشترک را ترک کرده و اصطلاحاً قهر کرده باشد، ناشزه محسوب شده و مستحق دریافت نفقه نیست. تعلق نفقه منوط به تمکین زن از همسرش است. البته اثبات نشوز بر عهده مرد است.

آیا نفقه در دوران نامزدی به زن تعلق میگیرد؟

خیر، در دوران نامزدی که هنوز عقد دائم به طور رسمی جاری نشده و رابطه زوجیت برقرار نگردیده، هیچ گونه تکلیف قانونی برای پرداخت نفقه وجود ندارد. نفقه تنها با وقوع عقد دائم و ایجاد رابطه زوجیت آغاز می شود.

تفاوت نفقه زن و نفقه فرزند چیست؟

تفاوت اصلی در شرایط تعلق و میزان است. نفقه زن در عقد دائم بر مرد واجب است، حتی اگر زن شاغل باشد. اما نفقه فرزند مشروط به عدم توانایی فرزند در تأمین معاش خود است. همچنین، میزان نفقه زن بر اساس شأن او، ولی نفقه فرزند بر اساس نیازهای او و توانایی پدر تعیین می شود.

آیا نفقه به زن شاغل تعلق میگیرد؟

بله، قانون گذار زن را از پرداخت هزینه های زندگی مشترک معاف کرده است. بنابراین، حتی اگر زن شاغل باشد و درآمد بالایی داشته باشد، مرد همچنان مکلف به پرداخت نفقه اوست. درآمد زن تأثیری در تکلیف مرد به پرداخت نفقه ندارد.

۱ نفر به این مقاله : ۱ امتیاز دادند

در حال ثبت رای